Mos e o non-lugar

(Nestas semanas nas que o blog da Ulla ficou parado, pasaron moitas cousas. Agora toca volver, e eu vouno facer cun texto que non fala de Ponte Ulla, senón da parroquia na que nacín e me criei: Sanguiñeda. Aquí vai, recuperado d’A Peneira da Louriña).

Recoméndovos que escoitedes a Emilio José. Non o cantante melódico dos 70, senón o de Quins. É un tipo con barba que escribe cancións sobre mozas, aldeas e política mentres se baña nas pozas de Melón. Escoitádeo: creo que non ocorreu nada máis revolucionario na música galega desde que Os Resentidos prenderon o naval con lume forestal. Eu non quero falar de Melón senón de Mos, pero non atopo mellor referente literario para o noso mimado terrorismo territorial que Emilio José. Nas pozas, debaixo dun viaduto da A-52, canta o evidente: “fixeron autovías / para non ter que parar nos pobos de provincias”.

Mos debería ter o seu Emilio José, cantándolle á velocidade e a confusión desde o Solombo, aquela presa no Louro na que se bañaban (eu era un covarde) os rapaces de Sanguiñeda. Hai anos que o Solombo non é. Os arqueólogos terían que buscalo entre matos e pedras debaixo do nó da autovía. Desapareceu do mapa e perdeu a súa memoria, para converterse nunha zona de sombra.

Como son novo, non podo nin sequera imaxinar como era Mos antes de ser o que é: un revolto de soares e vías de comunicación, un bucle no que vivendas, camiños e leiras diminutas alternan con almacéns, pequenos negocios, naves industriais e vías de alta capacidade. Moléstame? Non moito, todos nos afixemos a esta maneira peculiar de someter o espazo tan propia desta parte do mapa. A fin de contas, foi o que escollemos como colectivo, supoñamos que con coñecemento dos seus inconvenientes.

Pero temo o seu avance. Temo que así como desapareceu o Solombo, desapareza Mos por enteiro. Non que se borre do mapa ao modo Hiroshima, senón que pouco a pouco os lugares vaian perdendo o seu nome e os seus recordos e se convertan en non-lugares. A teoría pronunciouna un tal Marc Augé: os non-lugares son espazos contemporáneos sen memoria, destinados á circulación: autovías, autoestradas, aparcamentos, centros comerciais e os seus espazos na sombra.

Se colles o mapa da guía Campsa, verás que Mos é unha estreita franxa de terra que atravesan varias liñas de cores, cada vez máis grosas. A próxima anunciada é o tren: máis novo, máis rápido, mellor. No caixón dalgún despacho figura que pasará elevado, sobre noiros ou sobre piares, pero deixando ao seu paso un rastro de ex-lugares. Ao tempo que as grandes infraestruturas fan o traballo pola parte alta da pirámide, nós, as formiguiñas, facémolo pola baixa. Máis ben por omisión, porque a vida contemporánea é a que é e é como é, e atender os campos é cousa pouco grata cando un traballa fóra 8, 10 ou 12 horas e a fin de contas rende máis comprar no súper. Así que aquelas leiras que non conseguimos transformar en soares, entregámosllas ás silveiras.

Por iso volvo a Emilio José. Ese estivo a piques de ser o meu nome. O meu avó chamábase Emilio e pasou as últimas décadas da súa vida cego nunha cama, pero sen deixar de preocuparse polo devir das veigas. O meu pai chámase José e herdou dos seus a obsesión polo traballo que moitas veces lle reprendín. Pero hoxe entendo que dalgún xeito é un heroe librando unha batalla particular que a sociedade non entende. Ten sete ou oito cachiños de terra que coida con desmesura. Parte o lombo, ao igual que outros heroes cincuentóns (ou máis) que ves os sábados pola mañá espallados polas campos. Sexamos contemporáneos: non o comprendemos. Abramos a perspectiva: poucos farán máis pola memoria común.

Advertisement